تفسیر تاریخی
«تفسیر تاریخی» یعنی تفسیر قرآن به حسب تاریخ نزول یا کشف سنن تاریخی از قرآن کریم یا کمک از حوادث عصر نزول در فهم بهتر قرآن. برای «تفسیر تاریخی» این تعاریف ارائه شده است:
- ۱. تفسیر قرآن به حسب تاریخ نزول آیات؛ یعنی مفسر با صرف‌نظر از ترتیب فعلی مصحف کریم و با توجه به تاریخ نزول آیات، قرآن کریم را تفسیر کند. مهم‌ترین مشکل این شیوه، عدم امکان تعیین تاریخ دقیق نزول آیات قرآن است.
- ۲. بررسی تطبیقی رخدادهای تاریخی مذکور در قرآن که مردم به تأمل در آن فراخوانده شده‌اند. همه همت مفسر آن است که بر اساس موازین علمی تفسیر قرآن به استنباط سنن تاریخی بپردازد و نتایجی بگیرد که جنبه اجتماعی و تربیتی دارد؛ برای مثال، علل شکوفایی و زوال تمدن‌های گوناگون بشری را بررسی می‌کند. شهید محمدباقر صدر از کسانی است که در کتاب «السنن التاریخی فی القرآن» به تفسیر تاریخی (با این معنا) روی آورده است.
- ۳. گاهی نیز تفسیر تاریخی به این معنا است که مفسر از اهمیت عنصر زمان و مکان در فهم قرآن غافل نشده، هنگام تفسیر قرآن به سیر تطور دلالت الفاظ و شرایط اجتماعی، سیاسی و جغرافیایی کسانی که آیه درباره آنان نازل شده است، عنایت تام داشته باشد.
منابع
رده: